Σκέψεις μετά το Brexit

Η επιλογή του Bρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον να προκηρύξει δημοψήφισμα, αποδείχθηκε μοιραία τόσο για τον ίδιο -και αυτό είναι το λιγότερο- όσο και κυρίως για τον βρετανικό λαό, αλλά και τους λαούς της Ευρώπης. Το δημοψήφισμα στη Βρετανία, σε μια Ευρώπη σε κρίση και με τις εθνικιστικές δυνάμεις σε άνοδο, με τον καλπάζοντα λαϊκισμό, ήταν ό,τι χειρότερο για το μέλλον της.

Ήδη, άνοιξε ο ασκός του Αιόλου, καθώς οι ακροδεξιοί εθνικιστές ο ένας μετά τον άλλον ζητούν δημοψηφίσματα στη χώρα τους, με στόχο να ξηλωθεί το πουλόβερ της Ενωμένης Ευρώπης, ανοίγοντας σκοτεινούς δρόμους για το μέλλον της.

Η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης ξεκίνησε από φωτισμένους ηγέτες οι οποίοι διδάχθηκαν από τις καταστροφές που επέφεραν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και επέλεξαν να οδηγήσουν τους λαούς τους σε έναν κόσμο ειρήνης, συνεργασίας και ανοχής. Δυστυχώς, πολλοί σημερινοί ηγέτες αποδεικνύονται ανίκανοι να συνεχίσουν την υλοποίηση αυτού του οράματος. Οι μεγάλοι ηγέτες δεν καταφεύγουν σε δημοψηφίσματα, ανοίγουν δρόμους και οδηγούν τους λαούς τους σε καλύτερο μέλλον. Αυτό κατάφεραν για τουλάχιστον μισόν αιώνα οι ηγέτες που ξεκίνησαν και υλοποίησαν το όραμα μια ενωμένης Ευρώπης, με ανοιχτά σύνορα με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και διεύρυνση των ελευθεριών.

Δεν είμαι οπαδός των δημοψηφισμάτων. Μπορεί να εμφανίζονται ως μια πολύ δημοκρατική λαϊκή έκφραση, αλλά αυτό είναι μόνο το πρόσχημα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για εργαλείο εύκολης χειραγώγησης του λαού, καθώς θέτει με απλοϊκό τρόπο σύνθετα προβλήματα που δεν απαντώνται με «ναι» ή «όχι». Αντιθέτως, καλύπτονται τα πραγματικά ερωτήματα πίσω από κατά κανόνα λαϊκίστικα διλήμματα και οδηγούν σε λανθασμένες επιλογές.
Τα δημοψηφίσματα διχάζουν, προκαλούν ρήγματα οριζόντια στην κοινωνία και καταργούν την πραγματική έννοια της πολιτικής. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια των λαϊκιστών για να χειραγωγούν τους λαούς. Για το λόγο αυτό οι λαϊκιστές είτε ανήκουν στη δεξιά, είτε στην αριστερά, επιλέγουν συχνά να θέτουν τους λαούς τους ενώπιον τέτοιου είδους διχαστικών διλημμάτων.
Παραδείγματα δημοψηφισμάτων που μακροπρόθεσμα δεν εξυπηρέτησαν ούτε τους λαούς, ούτε την ίδια την ιδέα της Ευρώπης, έχουμε και σε άλλες χώρες με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την επικράτηση του «Όχι» στο δημοψήφισμα πριν από 11 χρόνια στη Γαλλία για το Ευρωσύνταγμα, το παράδειγμα της οποίας ακολούθησε και η Ολλανδία.
Πιθανότατα, η πορεία της Ευρώπης θα ήταν πολύ καλύτερη εάν δεν είχε απορριφθεί εκείνο το σχέδιο Ευρωσυντάγματος που θα οδηγούσε με ταχύτερους ρυθμούς στην ενοποίησή της.

Η Ευρώπη, έχει τώρα δύο δρόμος μπροστά της.

Ο πρώτος είναι οι ηγέτες της να εξακολουθούν να παρακολουθούν αμήχανοι την εκρηκτική άνοδο των εθνικιστών αντιευρωπαϊστών, που παραπλανούν τους λαούς με τον λαϊκιστικό τους λόγο και να αγγίζουν ήδη την εξουσία με στόχο να πάρουν στα χέρια τους τις τύχες της Ευρώπης και να την οδηγήσουν σε επικίνδυνες ατραπούς.

Ο δεύτερος δρόμος είναι να ξανακαθίσουν και να μελετήσουν σοβαρά τις αιτίες της κρίσης και να προχωρήσουν σε επανεκκίνηση του ευρωπαϊκού μοντέλου, με περισσότερο κοινωνικό κράτος και μεγαλύτερη ευαισθησία στα προβλήματα των πιο αδυνάτων. Να προχωρήσουν με γοργά βήματα σε βαθύτερη ενοποίηση και ένα ενιαίο μοντέλο ανάπτυξης σε όλη την ΕΕ. Να ξαναπιάσουν το νήμα από εκεί που το άφησαν οι μεγάλοι ηγέτες της πρώτης γενιάς που μετά τον πόλεμο, δημιούργησε το όραμα μιας Ενωμένης και ακμάζουσας Ευρώπης.